SINH HỌC

Sự hình thành quả và hạt

 

Sau khi thụ tinh xong thì phôi phát triển thành hạt và bầu lớn lên thành quả. Ða số thực vật, nếu hoa không được thụ phấn, thụ tinh thì sau đó sẽ rụng toàn hoa. Còn những hoa được thụ phấn, thụ tinh thì cánh hoa, nhị hoa và cả vòi nhụy khô và rụng đi chỉ còn bầu nhụy phát triển. Một số loại hoa khác thì các bộ phận của hoa tồn tại và phát triển đồng thời cùng với bầu thành quả.

Ở một số quả thịt, bầu có thể sinh trưởng trước khi hoa thụ tinh do kết quả tác dụng của ống phấn khi chui vào vòi nhụy. Tuy nhiên nếu hoa không được thụ tinh thì bầu ngừng sinh trưởng và rụng.

Sự sinh trưởng của bầu thành quả và sự lớn lên của qủa là kết quả sự phân chia tế bào và sự giãn của tế bào. Ngoài ra, trong một vài trường hợp, sự sinh trưởng của quả còn do sự tăng trưởng của  các  khoảng  gian  bào,  đặc  biệt  là các  giai  đoạn  sau  của  quá trình  sinh  trưởng.  Nhìn  chung  trong  những  giai  đoạn  đầu  của  sự hình thành quả, sự phân bào chiếm ưu thế, nhưng các giai đoạn sau thì sự giãn của tế bào lại chiếm ưu thế.

Qúa trình sinh trưởng của quả có thể chia làm ba giai đoạn:

- Giai  đoạn  đầu  là  giai  đoạn  phân  chia  tế  bào  trong  đó  bầu  sinh trưởng nhanh;

- Giai đoạn hai đặc trưng bằng sự sinh trưởng nhanh của phôi và nội nhũ;

- Giai đoạn ba là sự sinh trưởng nhanh của quả và tiếp theo là sự chín.

Quá trình sinh trưởng của quả được điều chỉnh bằng hormone nội sinh. Sự sinh trưởng của bầu sẽ mạnh nếu hạt phấn rơi trên núm  nhụy  càng  nhiều  vì  hạt  phấn  là  nguồn  cung  cấp  auxin.  Tuy nhiên, auxin của hạt phấn không đủ để kích thích sự hình thành và lớn lên của bầu quả. Quá trình này được điều chỉnh bằng phức hệ hormone sản sinh từ phôi và sau đó là hạt. Trong phức hệ hormone đó có auxin, gibberellin và xytokinin. Các chất này hình thành trong phôi và được khuyếch tán vào trong bầu quả, kích thích sự phân chia và sự giãn của tế bào. Vì vậy số lượng và sự phát triển của hạt có liên quan chặt chẽ với hình dạng và kích thước cuối cùng của qủa.

* Cơ sở của việc tạo quả không hạt.

Nếu  loại  trừ  sớm  hạt  khỏi  quả  thì  sinh  trưởng  của  quả  bị ngừng,  nhưng  nếu  dùng auxin  ngoại  sinh  thì  quả  vẫn  lớn  bình thường. Chính vì lý do đó mà chỉ có hoa được thụ phấn, thụ tinh phát triển thành phôi và hạt thì bầu mới phát triển thành quả. Nếu thay  thế  nguồn  phytohormone  của  phôi  bằng  chất  kích  thích  sinh trưởng ngoại sinh thì cũng làm cho bầu quả phát triển và tạo quả không  hạt.  

Ðó  chính  là  cơ  sở  của  việc  sử  dụng  các  chất  auxin, gibberellin ngoại sinh để tạo quả không hạt cho nhiều loại cây trồng khác nhau như cà chua, bầu bí, cam, chanh, nho, lê, táo...

Thảo Nguyên